Deel 4: Covid-19 gooide roet in het eten 2020-2021

2020 leek een jaar als vele voorgaande te worden. Het programma was op tijd klaar en zag er prima uit. Een week voor de geplande datum van 19 maart waren ook al 250 deelnemers geregistreerd. Maar we weten intussen allemaal dat net op dat moment de eerste strenge regels vanwege de Covid-19 pandemie werden afgekondigd en dat dus ook dit evenement moest worden afgeblazen. Dat kwam natuurlijk al niet meer echt onverwacht, want we verkeerden al enige tijd in onzekerheid. Zo hadden twee sprekers die uit het buitenland moesten komen, al wat eerder afgezegd. Maar daarvoor hadden we heel optimistisch zelfs nog vervangers gevonden.
Toen duidelijk was dat er geen sprake zou zijn van een kortdurend uitstel, werd besloten een aantal van de geplande lezingen en workshops, gespreid over het jaar, online via Zoom aan te bieden. Verder werden enkele van de resterende sprekers en veel van de workshops alsnog voor het programma van 2021 geboekt.

Deelnemers die al betaald hadden kregen de keuze dat geld gecrediteerd te krijgen of het te laten staan voor deelname in 2021. Dat resulteerde ongeveer in een 50/50 verdeling. Van degenen die geen geld teruggevraagd hadden, hebben uiteindelijk ruim 40 mensen het congres in 2021 toch niet bezocht. Voor de online activiteiten (zowel lezingen als workshops) werd uit coulance tegenover de vele vaste bezoekers geen inschrijfgeld gevraagd.

Klik op image om DWDD-video fragment te starten

Hoogtepunt van het Zoom-programma was de keynote door Christiaan Triebert “Visual Investigations en The Cockpit Tapes”. In november 2019 hadden we al volop reclame gemaakt voor de oorspronkelijk voor 19 maart geplande lezing, nadat Christiaan een deel van zijn verhaal ook al in DWDD had mogen vertellen. Uiteindelijk kwam die keynote er alsnog op 26 mei via Zoom. Helaas was toen het aantal kijkers – 96 – veel minder dan de 250 die live in maart aanwezig hadden zullen zijn.
Christiaan was intussen werkzaam voor het Visual Investigations Team van de New York Times. Zijn lezing ging onder meer over de analyses van de “cockpit tapes” – de opnames van gesprekken tussen Russische straaljagerpiloten in hun cockpit en het centrale commandocentrum, tijdens bombardementsvluchten waarbij Syrische ziekenhuizen werden bestookt.

Christiaan was al ruim voor het congres vanuit New York in Nederland aangekomen – dus voordat de toegang tot de meeste landen dichtging. Door ons toedoen heeft hij daardoor zijn werk voor de NYT vele maanden vanuit het huis van zijn ouders in Friesland moeten doen. In het korte interview dat aan zijn lezing voorafging, kwam ook dat onder meer ter sprake. Hoe hij in Friesland de tijd doorbracht kwam uitgebreider aan de orde in het mooie gesprek op NPO Radio-1 dat hij 2 juni had met Pieter van der Wielen in het nachtprogramma “Nooit meer Slapen”. Nu hij toch in Nederland was, trad hij ook op in de talkshow Op1.

Van de andere drie online lezingen zijn ook videoregistraties beschikbaar. Op 11 juni was Andreas Blumauer aan de beurt, met 44 deelnemers voor “Deep Text Analytics based on Knowledge Graphs”. Op 25 september sprak Laura Hollink voor 35 kijkers over “How to make knowledge graphs work for humans?“. En op 8 oktober gaf Bianca Kramer de laatste lezing voor 54 kijkers over “Metadata – bouwstenen van open wetenschap“.
Van de workshops zijn, in verband met de privacy van de deelnemers geen videoregistraties bewaard. In het voorjaar verzorgde Joyce van Aalten op 18 en 28 mei een workshop “Maak je eigen Infographic” met 19 en 25 deelnemers. Op 3 juni gaven Jeroen Bosman en Bianca Kramer een workshop met de lange titel “Verkennen van de research frontier: hoe vind en beoordeel je posters, presentaties, preprints en proposals?” met 28 deelnemers.
In het najaarsprogramma was 22 september Marlies Segers van LexisNexis aan de beurt met “De strijd om de lijsttrekkers in aanloop naar de verkiezingen van 2021”. Op 30 september en 14 oktober tenslotte Arno Reuser met “Smart Queries for Smart Searching: online course in the best Boolean search techniques” met respectievelijk 20 en 22 deelnemers. Voor deze workshops waren de aantallen deelnemers hoger dan bij de live-sessies gebruikelijk (en mogelijk) was.
.

.
Tijdens deze Covid-periode werden we nog opgeschrikt door het trieste bericht dat Hugo Benne, als tweede VOGIN-IP docent in betrekkelijk korte tijd, uit het leven gestapt was.
.
.
.
Naschrift:
Begin dit jaar werd het organiserende team aangevuld met Will Roestenburg.
Aan het eind van het jaar nam het team afscheid van Joyce van Aalten, Arno Reuser en teamlid van het eerste uur Peter Evers.
Hoewel formeel geen lid van het team, heeft Ronald de Nijs in zijn tijd als eindredacteur van IP, van de eerste editie tot begin 2020, steeds gezorgd voor waardevol advies, assistentie en (via het blad) publiciteit.

In 2021 was het nog altijd geen business as usual. Ondanks de goede voortgang met de vaccinaties, bleven aanvankelijk beperkingen en lockdowns van kracht. Van een VOGIN-IP-lezing in de gebruikelijke periode in maart kon dus zeker nog geen sprake zijn. Van de twee bij de OBA gereserveerde data na de zomer hebben we na lang wikken uiteindelijk de laatste, in eind oktober, gekozen. Dat bleek (toevallig) een gouden greep, want dat was net nadat beperkingen van zaalbezettingen waren komen te vervallen en net voordat weer nieuwe beperkingen ingingen. Bij de ingang van de OBA moesten deelnemers nog wel hun Corona QR-code laten zien, die daar ter controle gescand werd.
Ondanks een flink aantal deelnemers dat het jaar tevoren al betaald had, bleef de verdere inschrijving beperkt, doordat er kennelijk wel wat Corona-angst heerste. We kwamen uiteindelijk uit op 155 bezoekers. Daarmee leden we, gecombineerd over de twee jaren 2020-2021, toch nog net geen verlies.
Een paar sprekers hadden we nog staan uit het afgelaste programma, maar die moesten nog wel opnieuw bevestigen. Daardoor konden we wel in mei al melden dat de eerste spreker had toegezegd. Maar er was meer nodig en voor de keynote lezingen moesten sowieso nieuwe sprekers gevonden worden, omdat we de oorspronkelijke al online hadden opgebruikt. Het VOGIN-IP-team vergaderde daarvoor nog altijd via Zoom.
Ondanks de korte voorbereidingstijd die na de zomervakantie nog resteerde, lukte het prima om het programma vol te krijgen.
Eerste keynote was van Zeno Geradts van het Nederlands Forensisch Instituut, met een lezing over het herkennen van deep-fake beeldmateriaal. Hoewel dat onderwerp wel al leefde in onze doelgroep werd het extra actueel nadat ook Arjen Lubach (op zondag) een item aan deep fakes gewijd had.
De tweede keynote lezing werd verzorgd door Antal van den Bosch en was gewijd aan de nieuw ontwikkelde zogenaamde taalmodellen die op basis van onvoorstelbaar omvangrijke tekstcorpora en door toepassing van kunstmatige intelligentie op slimme manieren tekst kunnen genereren. Antal opende zijn lezing met een portret van Alan Turing, die aan de basis van AI gestaan had. Vervolgens plaatste hij wel enige kritische kanttekeningen bij de claims van de moderne taalmodellen zoals BERT en GPT-3. Overigens meldde NRC een dezer dagen dat satirisch nieuwsplatform “De Speld” in première ging met een theatershow die ze mede hadden laten schrijven door het GPT-3 algoritme.
Als voorbereiding op de VOGIN-IP-lezing publiceerde IP nog een soort dubbelinterview met de beide keynote sprekers
Nog even terug naar de zojuist genoemde “eerste” toezegging. Die was van Jelle van Haaster, die een positie als militair combineert met eentje als wetenschapper. Zijn gepassioneerde verhaal ging heel open in op het belang van digitale informatie voor het leger, waar “cyber” nu een geaccepteerde vierde pijler vormt naast land-, lucht- en zeemacht.
Andere sprekers waren Ilse Jonker over de wijze waarop de cultuur binnen organisaties de vindbaarheid van hun informatie beïnvloedt en Constant Hijzen over archiefonderzoek dat hij gedaan had naar inlichtingen- en veiligheidsdiensten. Bij deze lezing leken we even terug in corona-tijden, want om medische redenen moest Constant zijn lezing vanaf huis geven, zodat de deelnemers in de zaal toch weer naar een – wel heel groot – Zoom-scherm zaten te kijken. Onverwachte onvolkomenheid was dat Constant door een technisch manco bij de OBA niet kon horen wat vanuit de zaal gezegd en gevraagd werd.
Verder kwamen Lizzy Jongma (Netwerk Oorlogsbronnen), Edgar Meij (Bloomberg) en Jerry Vermanen (Pointer) nog aan het woord. Jerry, ook auteur van het “Handboek Internetresearch & datajournalistiek” kreeg in de evaluatie de hoogste beoordeling van alle sprekers.

We hadden dit jaar iets minder workshops dan andere jaren. Achteraf niet zo erg nu er ook minder deelnemers waren. Daar was overigens wel weer een aantal helemaal nieuwe workshops bij. Egon Willighagen leerde je werken met Scholia en WikiCite, tools die op Wikidata gebaseerd zijn en waarvoor we vorig jaar – met vooruitziende blik – al publiciteit gemaakt hadden met het Covid-19 virus als voorbeeld.

NeesJan van Eck gaf een introductie op gebruik van VOSviewer, een open source visualisatie-tool voor wetenschappelijke netwerken. Erik Elgersma – in 2015 al present met een lezing – baseerde nu een workshop op zijn eigen ervaringen met het opzetten van een zelfstandige informatiedienst.
Met Frank Huysmans kon je data-analyses leren maken met een paar open source software pakketten. Joyce van Aalten bracht haar workshop over het maken van Infographics, die vorige jaar via Zoom in première was gegaan, nu voor het eerst live.

Klassiekers waren dit jaar alleen de workshops van Guus van den Brekel & Robin Ottjes, die van Ewoud Sanders (Slimmer zoeken in Delpher was na een paar jaar weer terug) en Alexander Pleijter (Factchecking). In de blogpost die we daaraan wijdden, bleek de factcheck-spreker voor 2022 – Brecht Castel – overigens ook al genoemd te worden.

Dat de lezing van Constant Hijzen via Zoom plaatsvond, illustreerde nog weer eens de beroemde uitspraak “elk nadeel hep ze voordeel”. In verband met de Zoom-sessie was bij het begin van de dag de videoregistratie in de theaterzaal namelijk meteen al aangezet (en niet meer uitgezet). Daardoor werden we enkele dagen na het congres verrast met een bericht van SURF dat we vanaf hun server een videoopname met alle lezingen voor eigen gebruik konden downloaden. Er was maar één spreker die, in verband met zijn werkgever, uiteindelijk geen toestemming kon geven zijn lezing publiek beschikbaar te stellen. De andere zeven zijn – met deeplinks naar de afzonderlijke beginpunten – nog op YouTube terug te kijken. Een unicum in onze historie.

Na de evaluatie van deze editie van de VOGIN-IP-lezing, hebben we de resultaten van de evaluaties van alle negen jaargangen eens bij elkaar geharkt en de cijfers die deelnemers hadden gegeven aan lezingen en workshops in een tabelletje naast elkaar gezet. Alleen van het eerste jaar – 2013 – bleken die cijfers er niet te zijn. Dat overzicht stemde ons wel tevreden want er zijn weinig negatieve uitschieters en het laatste jaar kreeg bijna overal – de keynotes uitgezonderd – betere cijfers dan enig van de voorgaande jaren.

Nu we toch terugkijken, mag ook nog wel gememoreerd worden dat in negen jaar een indrukwekkende hoeveelheid interessante presentaties is verzameld, op slideshare of andere platforms, waarvan het overgrote deel nog altijd via onze archiefpagina toegankelijk is.